Czym zajmuje się fizjoterapia? Kompleksowy przewodnik po zawodzie
Wiele osób wciąż myli fizjoterapię z masażem relaksacyjnym lub, idąc w drugą stronę, wyłącznie z zabiegami „prądami” czy „laserem” w przychodni. Prawdziwa definicja jest jednak znacznie szersza. Fizjoterapia to samodzielna dziedzina medycyny, oparta na naukowych dowodach (EBM), która skupia się na przywracaniu, utrzymywaniu i maksymalizowaniu sprawności ruchowej oraz funkcji całego ciała. Czym więc naprawdę zajmuje się fizjoterapeuta i jak szeroki jest zakres jego działań? Ten artykuł ma na celu przedstawienie fizjoterapii jako kluczowego elementu systemu ochrony zdrowia, który pomaga pacjentom w każdym wieku – od noworodka po seniora.
Trzy filary fizjoterapii – narzędzia pracy terapeuty
Aby zrozumieć, czym zajmuje się fizjoterapia, należy poznać jej trzy główne działy. W nowoczesnej terapii niemal zawsze się one przenikają.
Kinezyterapia (Leczenie ruchem)
To absolutna podstawa i najważniejsze narzędzie fizjoterapeuty. Ruch jest tu traktowany jak lekarstwo. Kinezyterapia obejmuje szeroki zakres działań: ćwiczenia wzmacniające osłabione mięśnie, ćwiczenia rozciągające, mobilizacje poprawiające zakres ruchu, ćwiczenia propriocepcji (czyli tzw. czucia głębokiego, kluczowe dla stabilności stawów) oraz naukę prawidłowych wzorców ruchowych, np. chodu, siadania czy podnoszenia. Celem jest odbudowa siły, stabilności i funkcji.
Terapia manualna (Leczenie rękami)
To zbiór specjalistycznych technik diagnostyczno-terapeutycznych, które fizjoterapeuta wykonuje bezpośrednio rękami. Nie jest to masaż relaksacyjny. Terapia manualna obejmuje precyzyjne mobilizacje stawów, manipulacje (czasem nazywane potocznie „nastawianiem”), terapię tkanek miękkich (jak masaż głęboki, rozluśnianie powięziowe) czy terapię punktów spustowych. Celem jest szybkie zmniejszenie bólu, poprawa ruchomości tkanek i stawów oraz redukcja napięcia.
Fizykoterapia (Leczenie bodźcami fizykalnymi)
To dział wykorzystujący specjalistyczną aparaturę, która generuje bodźce fizyczne. Należy podkreślić, że we współczesnej, nowoczesnej fizjoterapii jest to najczęściej dodatek i wsparcie dla terapii ruchem i terapii manualnej, a nie jej podstawa. Fizykoterapia obejmuje m.in. elektroterapię (prądy), laseroterapię, ultradźwięki, pole magnetyczne czy krioterapię (leczenie zimnem). Jej celem jest działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przyspieszenie naturalnych procesów gojenia się tkanek.
Fizjoterapia to nie tylko leczenie – to także diagnostyka i profilaktyka
Zakres działania fizjoterapii wykracza daleko poza samo „leczenie bólu”, gdy ten już wystąpi.
Diagnostyka funkcjonalna
Fizjoterapeuta jest specjalistą od oceny funkcji ludzkiego ciała. Zanim rozpocznie leczenie, musi znaleźć przyczynę problemu. Ból kolana może wynikać ze złego ustawienia biodra, a ból głowy z nadmiernego napięcia mięśni karku. Kluczową rolą fizjoterapeuty jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu, badania fizykalnego i wykonanie testów klinicznych, aby postawić diagnozę funkcjonalną.
Profilaktyka i edukacja
Ogromna i niezwykle ważna część pracy fizjoterapeuty. Czym zajmuje się fizjoterapia w tym obszarze? Edukacją pacjenta. Obejmuje to naukę ergonomii (np. jak prawidłowo siedzieć przy biurku), instruktaż autoterapii i ćwiczeń domowych, dobór odpowiedniej aktywności fizycznej oraz prewencję urazów w sporcie.
Czym zajmuje się fizjoterapia? Główne obszary działania
Fizjoterapia jest zawodem niezwykle wszechstronnym i działa w niemal każdej dziedzinie medycyny.
Ortopedia i traumatologia
To najbardziej znany dział. Fizjoterapeuta zajmuje się tu bólami kręgosłupa (dyskopatie, rwa kulszowa, bóle szyi), stanami po złamaniach, skręceniach, urazami sportowymi (np. zerwanie ACL) oraz leczeniem pacjentów po operacjach (np. po wszczepieniu endoprotezy biodra czy kolana).
Neurologia
To praca z pacjentami, którzy doznali uszkodzenia ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Przykłady to rehabilitacja po udarze mózgu, w stwardnieniu rozsianym (SM), chorobie Parkinsona, po urazach rdzenia kręgowego czy przy porażeniu nerwu twarzowego.
Pediatria
Fizjoterapia pediatryczna zajmuje się pacjentami od pierwszych dni życia. Obejmuje ocenę rozwoju motorycznego niemowląt, leczenie asymetrii ułożeniowej, kręczu szyi, a u dzieci starszych korekcję wad postawy i leczenie skolioz.
Uroginekologia i położnictwo
To dynamicznie rozwijająca się dziedzina skupiona na zdrowiu kobiet, choć pomaga również mężczyznom. Fizjoterapia uroginekologiczna zajmuje się problemami nietrzymania moczu, bólami miednicy, przygotowaniem do porodu oraz terapią po porodzie (np. rozejściem mięśnia prostego brzucha czy pracą z blizną po cesarskim cięciu).
Kardiologia i pulmonologia (oddechowa)
To rehabilitacja pacjentów z chorobami serca i płuc. Przykłady to fizjoterapia po zawale serca, w niewydolności krążenia, po operacjach kardiochirurgicznych, w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) czy trening oddechowy po COVID-19.
Fizjoterapia sportowa
Obejmuje kompleksową opiekę nad zawodnikami. Fizjoterapeuta sportowy zajmuje się szybkim leczeniem kontuzji, prewencją urazów, odnową biologiczną oraz optymalizacją wzorców ruchowych, aby poprawić wyniki sportowe.
Fizjoterapia stomatologiczna
To wąska specjalizacja zajmująca się leczeniem problemów w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Fizjoterapeuta pomaga pacjentom z bruksizmem (zgrzytaniem zębami), napięciowymi bólami głowy, „klikaniem” w żuchwie czy problemami z otwieraniem ust.
Fizjoterapeuta – specjalista od ruchu i jakości życia
Jak widać, fizjoterapia to niezwykle szeroka dziedzina medyczna, która wykracza daleko poza stereotypowy „masaż” czy „prądy”. Fizjoterapeuta zajmuje się pacjentem na każdym etapie jego życia – od wspierania rozwoju niemowlaka, przez leczenie kontuzji sportowca, aż po utrzymanie sprawności u seniora. Głównym celem fizjoterapii nie jest tylko leczenie bólu, ale przede wszystkim przywracanie utraconej sprawności, funkcji i, co za tym idzie, poprawa jakości życia pacjenta.
